ABD ile Çin’in Uzaydaki Rekabeti, Esenyurt’a Kayyum | Çerçeve S3 #49

Highlights

• 2024-11-13 09:35 Milano’da bu yıl 75. kez düzenlenen uluslararası uzay kongresiydi. Aslında Fox olaş döneminde bile yapılıyordu. Batı ve Doğu Glon’dan birçok ülkeyi bir araya getiriyordu. Ve uzay bilimi üstüne yapılan dünyadaki en önemli toplantılardan bir tanesi.

• 2024-11-13 09:35 Ama kongre asıl damgasını vuran gelişme, Çin’in tarihte ilk defa ayın karanlık yüzeyinden getirilen toprak örneklerinin sergilemesiydi. Bu sergileme aslında Çin’in uzay yarışındaki ilerleme hızını da gösteren bize gösteren en büyük örnek oldu

• 2024-11-13 09:35 Özellikle 2022’deki Rusya-Ukrayna savaşının iyice alevlenmesiyle beraber istasyondaki ilişkiler de iyice gerilmeye başladı. Rusya önce istasyondaki işbirliğinin Rus kozmonotlar aleyhine kısıtlandığını söyledi.

• 2024-11-13 09:34 Ve bakarsak da aslında dünyadaki ilk Uzay istasyonunu 1971 yılında Sovyetler yörüngeye yerleştirmiş.

• 2024-11-13 09:34 Rusya sonrasında bu istasyonlar çekilme kararını geri aldı. 2028’e kadar istasyonda çalışmaya devam edeceğiz diye açıkladı. Diğeri ülkelerde istasyonun operasyonel durumunu 2030 yılına kadar uzatma konusunu anlaştılar. Rusya ise 2028’de ben ayrılacağım diyor ama durum değişebilir tabii ki dediğimiz gibi.

• 2024-11-13 09:34 Uyduları görüngüye sokmak biraz askeri teknolojiyle de ilişkili. Bugün İran gibi, Kuzey Kore gibi ülkeler görüngüye uydu yerleştirmeyle övünüyorlar. o seviyeye ulaşmalarıyla övünüyorlar. İsrail gibi bir ülke, Japonya gibi bir ülke aslında onunla övünüyor. Ben tabii işin daha jeostratejik boyutlarıyla baktığım için uzay teknolojisine baktığım zaman askeri teknolojiyi görüyorum

• 2024-11-13 09:34 Amerika ile Rusya arasındaki bu çatışma, ayrışma da filen aslında 2. Dünya Savaşı’nın ardından Amerikan devletinin bir noktada kendi kamuoyunu bir hedefe yönlendirmesi ve devletin Keynesian anlamda ciddi bir harcama yapabilmesini sağlamış

• 2024-11-13 09:33 Uzay yarışında Rusya’nın önde olduğunu gören Amerika kendi eğitim sistemini değiştirmiş ve öyle ki şu an mesela Türkiye’de tartışılan evrim teorisinin Amerikan okullarının müfedaata standart bir ve olarak girmesinin arkasında bile uzay yarışında Amerika’nın Sovyetler Birliği’nin ardından geri kalmasının etkisi var. Amerikalılar Sovyetler Birliği’nin uzay yarışında Amerika’nın önünde olduğunu görüyorlar. Arkasından Sovyetler Birliği’nde bu sistem dediğimiz alanlarda daha fazla öğrencinin eğitim gördüğünü, aslında bu bilimsel sahalarda Sovyetler Birliği’ndeki öğrencilerin bilimsel sahalara daha çok yönlendirildiğini Amerikalılar görüyor. ve arkasından tüm Amerikan eğitim sistemi reforma ediliyor.

• 2024-11-13 11:40 Ama bir yandan da, şu da açık, Amerika’nın da aslında bürokratik devlet çarklığı içerisinde kullanamadığı belli teknolojiler olduğu ortada. Elon Musk’ın SpaceX’le yapmaya çalıştığı şey, bir yandan da, Amerika’nın uzay çalışmalarının bu anlattığım döngüler içerisinde yeterince kapitalistleşememiş olmasından kaynaklanan atıl teknolojinin bir kısmını kullanmak olduğu kanaatindeyim.

• 2024-11-13 11:40 Ancak şu açık ki, Çin’le beraber oluşan rekabetin halka anlatılması, aktarılması gerekiyor. Halklara anlatılması, aktarılması gerekiyor. Bu alanda da uzayın ciddi bir rol alacağını tahmin etmek zor değil. Elon Musk’ın bugün Amerika’da politik bir figür olması tesadüf değil bence, öyle söyleyeyim.

• 2024-11-13 11:41 Amerikan tarihini bilirsek orada çok astronotun siyasete girdiğini görürüz. Senatörü olan astronotlar var Amerika’da. Yine aynı şekilde Rusya’da ilk Rus kozmonot bildiğim kadarıyla hanımefendi. Şu an Rusya’da siyasetçi. önemli bir siyasetçi.

• 2024-11-13 11:40 Donald Trump döneminde daha doğrusu, uzay teknolojisi, uzay çalışmaları bağlamında Elon Musk’ın çizeceği çerçeve içerisinde ciddi yatırımlar ben bekliyorum. Amerika’da her ne kadar Trump kamu harcamalarını azaltacağım dese de bu alanda ciddi harcamalar yapacak gibi gözüküyor bence.

• 2024-11-13 11:42 Türkiye rekabetçi bir ülke olma şansına da sahip, bunu da söylemek lazım. Somali ile Türkiye’nin yakın işbirliğinin de bu konuda önemli olacağını düşünüyorum. Ekvator’a yakın bir yerde bir uzay üssü kurulabilir. Bu açıdan Somali çok etkin bir partner olabilir Türkiye’ye.

• 2024-11-13 11:42 Bu engelleme üzerine de aslında Çin’in kendi uzay istasyonu projeleri var ve hız kazandılar. Rusya’dan sağlanan özellikle bilgi birikimiyle Çin, Tiangong-1 ve Tiangong-2 adlı uzay laboratuvarlarını yörüngeye yerleştirmişti geçtiğimiz 10 yıllarda. 2021 yılında ise Çin büyük atılımını yaptı ve dünyanın yörüngesinde şu an aktif olan ikinci uzay istasyonu Tiangong devreye girdi.

• 2024-11-13 11:42 Ama Çin’in istasyonuna, Tiangong’a biraz bakalım. Uluslararası uzay istasyonuna göre daha küçük bir ölçüye sahip. Ama şunu da söylemek lazım, Çin’in tek başına bir istasyon inşa etmesi çok önemli bir stratejik avantaj sağlıyor Çin için.

• 2024-11-13 11:38 Bu arada tabi Çin’in Uzay projelerindeki isimlendirme de bir değişiklik olduğunu görüyoruz. Bu bahsettiğimiz istasyonun ismi Tiangong, cennetlik saray anlamına geliyor. Qin’in daha çok imparatorluk dönemine bir atıfla konulmuş bir isim.

• 2024-11-13 11:38 Bahsettiğimiz ay keşfi olan Chengi projesi de aslında Çin mitolojisinde Chengi ay tanrısasıymış.

• 2024-11-13 11:38 NASA’nın o büyük ay projesinin ismi Apollo’ydu. Güneş tanrısıydı. Yunan mitolojisine atıfla verilmiş bir isimdi.

• 2024-11-13 11:38 NASA’nın ana projesi olan, ana ay projesi olan keşif projesinin ismi de Artemis. Artemis de tabii ki Yunan mitolojisinde ay tanrısası.

• 2024-11-13 11:39 Önceki projelerde, uzay projelerinde Çin halk cumhuriyetine Mao dönemini atıp yapan isimler veriliyormuş. Mesela Çin’in uzaya ilk fırlattığı roketlerin ismi Long March, uzun yürüyüşmüş. Bu da tabii ki 30’lu yıllarda Çin iç savaşı sırasında Kuomintan güçlerine karşı Çin Komünist Partisi Mao önderliğinde mücadele ederken Komünist Parti stratejik bir manevra yaparak Mao önderliğinde bir geri çekilme yapmışlardı, uzun yürüyüş yapmışlardı.

• 2024-11-13 11:39 Ama artık Mao dönemini atıftan vazgeçirdiğini, Çin’in imparatorluk dönemini, Çin’in kendi mitolojisini atıf yaptığını, aslında nasıl nasıl Artemis ismini veriyorsa, Çin’in de onun Çin mitolojisine karşı olan ismini verdiğini görüyoruz.

• 2024-11-13 11:37 Yani Çin adı üstünde Komünist Parti tarafından yönetilse de aslında özel sektörün kapitalizmin son hız ilerlediği. Hatta kimi akademisyenlere göre devlet kapitalizminin dünyada en iyi örneklerinden, en kolay şekilde gözlenebileceği ülkelerden bir tanesi. O yüzden bakış açısı da bir fark olur, ben düşünmüyorum. İkisi de özel şirketlere yönelmiş durumdalar.

• 2024-11-13 11:37 Ay projesinde baktığımız zaman aşağı yukarı bir 5-6 yıl gecikmesi var Çin’in. Ay istasyonunu Amerika’dan 5 yıl sonra devreye sokmak planlıyorlar. Ayrıyetten de kendi bloğunu oluşturmuş gibi gözüküyor. Türkiye de Çin’in araştırma istasyonuna başvurmuş.

• 2024-11-13 11:37 Ama şunu biliyorum ki Amerika ile Çin arasındaki rekabet uç sektörlerde kendisini gösterecek. Uç sektörler derken neyi kahsediyorum? Daha önceki yayınlarda konuştuğumuz çip üretimi, şu an konuştuğumuz gibi uzay teknolojileri, belki daha sonrasında konuşacağımız gibi işte internet teknolojileri olabilir, biyolojik araştırmalar olabilir, burada genetik araştırmalar olabilir. Bu alanlarda özellikle şahsa özel ilaç üretimleri vs. bu konularda ilaç konusunda büyük rekabetin ortada olduğunu düşünüyorum.

• 2024-11-13 11:44 Türkiye’de 155 mm’lik top mermisi üretimi için yeni yeni tezgahlar kuruluyor. ve bu tezgahlar NATO ülkeleri için top mermisi üretecekler ve bunlar muhtemelen Avrupa Birliği, NATO ve Amerika tarafından dolaylı ya da doğrudan finanse edilecek hatta, bunu da göreceğiz. Şu an Türkiye’de mesela özel sektör yoğun bir şekilde askeri seri üretim alanına girecek. Ukrayna Savaşı’nın ortaya koyduğu gibi top mermilerinin aslında savaşlardaki rolünün çok güçlü olduğunu gördük. Bu alanda Batı, Doğu bloğundan geri kalmış durumda, bu konudaki açığını kapatmaya çalışacak.

• 2024-11-13 11:46 İşbirlikleri konusunda da biraz mesafeliyim açıkçası. Hiçbir ülke kendisinin milyarlarca dolara ürettiği şeyi bedavaya elde etmesine izin vermez. Her işbirliğinin bir maliyeti, bir karşılığı olur. Amerika burada biraz fazla açıkçası cimri bir ülkedir. Bunu söylemem lazım. Amerika askeri teknolojiler alanında çok dikkatli bir ülke. Şöyle söyleyelim, mesela Türk savunma sanayinin ihracatı olan bağımlılığı, Amerikan savunma sanayinin ihracatı olan bağımlılığı daha yüksektir.

• 2024-11-13 11:46 Ukrayna silah almak istediği zaman ne? Yani Türkiye sorgulamadan satmaya çalışır. Çünkü Türkiye gibi orta boy bir ülkenin silah sanayini ayakta tutmak için ihracata ihtiyacı vardır. Mesela İsrail’in de ihtiyacı vardır.

• 2024-11-13 11:47 Amerika gibi büyük bir ülke aslında o kadar da ihracata ihtiyaç duymamaktadır.