Filozoflar Sanat Hakkında Ne Düşünüyor? / Platon

Highlights

• 2023-12-18 11:33 Ancak daha sonra Atina’ya demokrasinin gelmesiyle birlikte artık orta sınıfa mensup insanlar, şarap tüccarları, deliciler gibi insanlar Atina’nın yönetiminde söz sahibi olmuşlardı ve bu durum soylu sınıfa mensup insanların yönetimde güç kaybetmesine neden oldu. Hem Platon hem de aristokratlar bu durumdan rahatsız olmaya başlamışlardı. Ailesi bu durumun sonucunda Platon’un siyasete atılmasını beklerken o felsefeye yöneldi. Aslında yaşadığı iki deneyim onun felsefeye yönlenmesinde çok etkili oldu. Birincisi Peloponnes Savaşı, ikincisi Sokrates’in Atina yönetimince idam edilmesi. Platon savaşın yıkıcı etkilerini savaş boyunca demagoji yaparak başa geçen niteliksiz yöneticileri ve en sonunda bu niteliksiz yöneticilerin Sokrates’i fikirleri nedeniyle idam etmesini gördükten sonra siyasette olan ailesine de karşı çıkarak felsefeye yöneldi. Çünkü Atina’daki siyaset etik değer denilen şeyin olmadığı bir ortamdı ona göre. Doğal olarak bu devlet ve toplum ile ilgili kaygılar aslında ona felsefenin kapılarını açmıştı. Felsefe yoluyla ideal bir devlet nasıl olmalı fikrini ortaya koydu. Aslında Platon temelde bir siyaset filozofu.

• 2023-12-18 11:35 Estetik. Peki estetik nedir? Estetik felsefenin güzellik, sanat, haz ve bunların doğası üzerine yoğunlaşan bir alandır. Ancak estetik kavramı çok geniş bir kavramdır aslında. Sadece güzel sanatlar alanıyla veya sanat alanlarıyla sınırlı bir kavram değildir. Duyusal haz dediğimiz olguya dayalı haz konusu ile ilgili bütün alanlar estetik disiplininin alanına girer. Örneğin duyusal hazlar deyince aklınıza ne geliyor? Müzik, resim, heykel, mimari, tasarım, dekorasyon, moda, yemek gibi has kavramından bahsedebileceğimiz bütün kavramlar. Bunların dışında aşk, fiziksel azlar, acı çekmek gibi kavramlar dahi estetik alanda incelenir arkadaşlar. Örneğin güzel kavramını oluşturan unsurlar nelerdir? İşte çirkin, kötü, iğrenç, eğlenceli, sevimli, işte anlamsız, uyumlu, komik, trajik… Bu kavramlar bile estetik alanda incelenir. Yani sanat felsefesi burada estetik disiplininin bir alt alanıdır aslında. İlk çağ estetiği gelen olarak güzellik felsefesi ile sanat yapıtı ve sanatı içeren sanat felsefesinde meydana gelir.

• 2023-12-18 11:37 Thales, Anaximandros ve Anaximenes ilk filozoflardı. Zaten doğa filozofları deyince bu üç isim aklınıza gelsin. Thales, Anaximandros ve Anaximenes. Bu filozoflar Her şeyin nereden geldiğini ve her şeyin neyden yaratıldığını, doğanın matematiksel olarak nasıl açıklanabileceğini sorgulamışlardı. Sokrates’le birlikte bu durum değişti. Çünkü Sokrates felsefesi insan deneyimlerine ağırlık veriyordu. bireysel ahlak üzerine odaklanmıştı.

• 2023-12-18 11:38 Platon okurlarının işlenen konular hakkında kendi kanılarını, kendi varsayımlarını oluşturma yeteneğine sahip olmalarını istiyordu. Aslında nasıl yetenekli bir yazar değil mi? Bu yüzden onun diyaloglarının birçoğu özlü bir sonuca, kesin bir kanıya bağlanmaz. Devleti okuyanlar zaten ne demek istediğimi anlamıştır. Okumayanlara da mutlaka okumanızı tavsiye ediyorum. Diyaloglarında da sanat, tiyatro, etik, ölümsüzlük, zihin, metafizik gibi çeşitli konuları ele almıştı.

• 2023-12-18 11:40 Platon’un geliştirdiği çok önemli bir kavram vardır arkadaşlar. İdealar kuramı. Bu kurama göre Platon, gerçekliğin yani gerçeklik kavramının iki şekilde var olduğunu belirtir bizlere. Birincisi görüntülerin ve seslerin oluşturduğu gözde görülebilir ve duyulabilir dünya. İkincisi gözde görülebilir dünyaya varlığını kazandıran kavranabilir dünya. Örneğin güzel bir resim gördüğümüz zaman onun güzel olup olmadığını kavrama yeteneğine sahibizdir değil mi? Çünkü güzelliğin ne olduğuna ilişkin az çok soyut bir kavrama sahibizdir. Yani güzel şeylerin güzel olarak görülmelerinin nedeni onların güzellik ideasının birer parçaları olmasıdır. Gözümüzle görebildiğimiz dünyadaki her şey bir değişim içindedir ve gözümüzle gördüğümüz güzellikler bir değişime uğrasa bile, güzellik ideası öncesiz ve sonrasızdır. Asla değişmezler. Çok basit bir örnekle anlatayım. Çok güzel bir çiçek gördünüz diyelim. Cap canlı renklere sahip. Bu çiçek bir gün canlı renklerini yitirse bile, soğusa bile yine de onu güzel bulduğumuz gerçeği değişmez. Yani güzellik kavramı değişmez.

• 2023-12-18 10:02 Sanat, hakikatler dünyasının bir taklidi olan görünür dünyadaki yansımaları taklit eder ona göre. Ve ona göre zihnimizdeki a prior knowledge yani önceden Tanrı tarafından verilmiş olan bir ideya vardır.

• 2023-12-18 11:39 Platona göre. Platon üç türlü mimesisten yani taklitten söz eder. Birincisi pay alma katılma, ikincisi aynı gibi özdeş olma, üçüncüsü ise benzeme. Bu bağlamda yaratılmış bütün şeyler, nesneler kendi ezeli arketiplerinin ya da formlarının taklitleridirler. Platon bu noktada şu soruyu sorar. Acaba sanatlar, üretimler bilgiyi içerirler mi ya da taşırlar mı? Platon’a göre hayır, bu olanak dışıdır. Çünkü sanatlar taklitlerin taklitleridirler. Sanatçılar da biraz sert bir tabir olacak ama düpedüz kandırıkçıdır. Bu arada eleştirmeden önce yaşadığı dönemi göz önünde bulundurmakta fayda var. Çünkü sanatçı ve zanaatçı o dönemde aynı kişilerdi ve antik dönemin sanatı ve sanat anlayışı doğal olarak günümüzdeki gibi değildi. Örneğin tekne yapan bir usta olduğunuzu hayal edin. Özellikle tekne kavramını söylüyorum çünkü tekne aslında zanaat demek. Kayık olarak da düşünebilirsiniz o dönemi yaşadığınızı düşünürsek. Onlara göre siz bir üretimde bulunduğunuz için sanatçısınız yani zanaatçısınız.

• 2023-12-18 11:38 Platon’un en sevdiğim sözlerinden biriyle yapıyorum. Karanlıktan korkan bir çocuğu kolaylıkla affedebiliriz. Hayattaki gerçek trajedi yetişkinlerin aydınlıktan korkmasıdır.