Tanzimat Döneminde Hukuk, Din ve Devlet | Konuk: Ömer Faruk Topal | Türk Modernleşmesi #5

Highlights

• 2024-08-10 19:39 Aslında atlanılan bir nokta da şudur. Padişah’ın fermanları da Osmanlı döneminde dinin kaynaklarından biridir.

• 2024-08-10 19:38 Bir saygınlık elde edersiniz ve bu şekilde bir takipçi kitlesi oluşturursunuz kendinize. Sistem buydu. Osmanlı’yla birlikte müftüler doğrudan devlet tarafından atanmaya başlıyor.

• 2024-08-10 19:35 Kuruluşundan itibaren Osmanlı’nın Balkanlara yayılması Akıncı beyleri aracılığı olmuştur. Ancak Akıncı beyleri Osmanlı’nın emrinde hareket eden memurlar değillerdir.

• 2024-08-10 19:44 Yine aynı şekilde Şimdiki Anayasa Mahkemesi’ne benzeyen bir yapı orada din, direkt olarak Şii mezhebi üzerinden vardır.

• 2024-08-10 19:31 Şimdi Safebi tarikatı, Erdebil tekkesi, Anadolu’da çok fazla takipçisi olan ve Osmanlı tarafından saygı gören, hürmet gören bir tekkeli tarikattı. Ne zaman ki Şeyh Cüneyt zamanında Safebiler dini bir grup olmaktan siyasi bir grup olmaya doğru evrildiler, işte o zaman Osmanlı ile aralarında bir rekabet başladı.

• 2024-08-11 14:52 Osmanlı’daki şerih hukukun Osmanlı ekonomisi üzerindeki etkilerinden bahsederken, mesela şirket kurmanın ne kadar zor olduğunu ve ne kadar geleceksiz olduğunu, yüksek yatırım maliyeti olan işleri yapmanın, çok ortaklı işler yapmanın, Osmanlı ticaret hukukunda aslında ne kadar problemli olduğunu anlatıyor ve Osmanlı’da ekonominin gelişmemesinin sebeplerinden bir tanesi olarak da aslında bu söylediğimiz hani hep bugün de konuşuyoruz ya her şeyin başı hukuk meselesi.

• 2024-08-10 19:32 Ama aynı zamanda tekkenin devlet tarafından tanındığını, hürmet gördüğünü de gösterir. ve Osmanlı tarihçileri, yazarları bu safevilerden bahsederken de yine Şeyh Cüneyt’ten öncesiyle sonrasını ayırırlar. Öncekilere yine hürmet göstermeye devam ederler.

• 2024-08-11 16:36 Hatta diyor ki orada, cihat aday-i din yani din düşmanları veya Padişah-ı İslam hazretlerinin itaatinden huruc eden, çıkan bayiler ile, isyancılar ile yapılır. Yani din düşmanları ve Padişah’ın itaatinden çıkan isyancılara karşı cihat edilir diyor.

• 2024-08-11 14:48 Düğünlerde havaya ateş açılmasının yasaklanmasına dair, bunu yapanların cezalandırılmasına dair Onlarca belge var çünkü devlet diyor ki sen bu havaya ateş açtığın zaman, yani 1800’lerden bahsediyoruz yani arada kaç yıl geçmiş değişen bir şey yok, sen havaya ateş açtığın zaman birisini öldürebilirsin, bu kamu güvenine bir tehdittir diyor. kamu hukuku dediğimiz kavram tazimatla birlikte gelmiş oluyor yani.

• 2024-08-11 16:42 Mesela Abdullah Cevdet’in çok meşhur bir sözü vardır. İlim havasının dinidir, avamın ilmidir diye.

• 2024-08-11 08:54 15. yüzyıla kadar özellikle İran tarafında, Hindistan’da daha sonra da devam ediyor ama İran tarafında mesela 15. yüzyıla kadar Hz. Muhammed’in suratının olduğu, şekil olarak çizildiği minyatürler var. 17’den sonra bir anda kayboluyorlar. 17’de önce eski olanların üzerinde tül çekilmeye başlanıyor.

• 2024-08-11 16:58 Şimdi ilk defa en azından benim bulabildiğime göre Osmanlı’da mahalli dilde kutlu okuyan kişi Hasan Efendi adında Arnavutlu İmam yine İşkolcada 1892’de Önce Arapça hutbe verdikten sonra Arnavutça hutbeyi veriyor ve bu çok büyük bir kargaşaya sebep oluyor.

• 2024-08-11 14:56 Şimdi Osmanlı’da haritaların yaygınlaşmasıyla İngilizce’de territorial integrity dediğimiz toprak bütünlüğü, Osmanlı’da buna temamiyeti mülki ediyorlar. Toprak bütünlüğü fikrinin yaygınlaşması arasında bir paralellik var.

• 2024-08-11 16:49 Aynı şekilde mesela merkezileşme konusunda da ayağınların tamamı merkezileşme karşısı değil mesela Osmanlı’da. Özellikle 3. Selim ve 2. Mahmut döneminde görüyoruz onu. Anadolu ayağını gayet o merkezileşmeye taraftar mesela.

• 2024-08-11 19:23 Abdülhamid’in inip yerine onun gelmesini iddia ediyorlar. Abdülhamid bu yüzden 5. Murat’ı sürekli gözetem altında tutuyor. Yani dışarıya ilişkisini tamamen kesiyor.

• 2024-08-11 15:12 Altında da Matmai Amire’de tablolunmuştur, basılmıştır diyor. Şimdi tek bir sayfa içinde Osmanlı modernleşmesinin üç önemli kurumunu görüyorsunuz.

• 2024-08-11 15:09 Şimdi İlmihal dediğimiz literatür aslında Osmanlı’nın ortaya… Yani İlmihal kelimesi Arapça kökenden gelmekle birlikte Türkçe bir kelimedir. Çünkü Arapça’da böyle bir kelime yok yani. Bu Osmanlı’nın icat ettiği bir kelimedir yani.

• 2024-08-10 19:36 Şimdi Kubbetüs Sahra etrafıyla çok uyumlu bir bina değildir. Çünkü geleneksel Arap mimarisinde çiniye çok rastlanılmaz.

• 2024-08-11 08:56 Çünkü ticaret erbabı, bourgeois, kapitalist sınıf, hukukta öngörülebilirlik ister veya süreklilik ister. Tanzimat öncesi dönemde sistem nasıldı? Kadılar var. Bunlar ülkenin her tarafında yayılmışlar.

• 2024-08-11 14:44 İngiltere gibi, Amerika gibi kıta hukukundan çok farklı olan, Anglo-Sakson hukukunun geçerli olduğu yerlerde bile kodifikasyonla ilgili tartışmalar var.

• 2024-08-11 14:45 Şimdi bakın tazmat öncesi dönemde kadıya bir cinayet işlendiği zaman bu cinayet hakkında bir kavuşturma olabilmesi için ya iki kişinin şahitlik etmesi gerekiyor ya da öldürülen kişinin mirasçılarının kadıya gidip dava açması gerekiyor.

• 2024-08-11 14:47 Dava açılabilmesi için mirasçına gidip şikayetçi olması gerekiyor. Aksi takdirde devlet olaya karışmıyor.

• 2024-08-11 14:50 Devlet merkezleşmek ve ülkenin her alanında tek hakim olup bu şekilde kendini yabancı istilasına karşı korumak istiyordu ve bunun sonucunda da böyle bir hukuk sistemi ortaya çıktı. Ve bunu başındaki kişilerden Ahmet Cevdet Paşa da bunu açık açık zaten söylüyor. Yani bu batı yayınmacılığına karşı hukuk birliğinin sağlanması insanları bir araya getirecek, millet bilincinin ortaya çıkmasını sağlayacak bir şeydi ve bu sebeple yapıldı.

• 2024-08-11 14:57 Bakın, işte Osmanlı modernleşmesinin günümüzdeki çok bariz örneklerinden biri. Yani biz bunun içinde yaşıyoruz, bunun farkında değiliz ama bu dönemin etileri hala sürüyor.

• 2024-08-11 14:59 Hani havalı sınıfında işte Mahmut Hoca vardır. Herkesi kontrol eden, öğrenciyi böyle denetleyen. Bu tarihi gerçekliği olan bir şey aslında.

• 2024-08-11 15:03 Sınıflarda yazı tahtası kullanılması, tebeşir kullanılması onun fikridir. Öğrencilerin hasır veya minder yerine masada oturması onun fikridir.

• 2024-08-11 15:06 Örneğin Katolikler dört kadınla evlenir, bir de kadının önünde evlenir. Müslümanlarda mesela sünnet olmaz. Bu şekilde böyle biraz hani iç içe geçmiş bir din anlayışı var.

• 2024-08-11 15:10 Gerçi nasihatnamelerde içki meclisi nasıl kurulur, cariye ile ne yapılır diye anlatılırken işte ilmihallede namaz nasıl kılınır, oruç nasıl tutulur hani bunlar anlatılıyor.

• 2024-08-11 15:11 Asker devletin için gerekli, savaşması lazım. Köylü dergi verecek, çocuk da gelecek nesiller için önemli.

• 2024-08-11 16:36 Bu yüzden çok basit bir dili. Mesela namazla ilgili bir bölüm vardır ama oruç ve zekat yoktur. Çünkü bunlar çocuk yani. Zekatı bilirsen olacak, bilmesen olacak.

• 2024-08-11 16:38 Bir kışlada tarama yapılıyor, binlerce sünnetsiz insan çıkıyor. Veya okullarda sünnetsiz insan çıkıyor. Bunlar çok normal şeyler 19. yüzyılda.

• 2024-08-11 16:41 Yani çok etkili bir isim. Yazdığı mesela çıkardığı dergiyi dört bin basıyor ki o dönemin şartlarında çok büyük bir sayı.

• 2024-08-11 16:41 Ama bu dönemin Osmanlı materialistleri yani dinsizleri diyelim bunu böyle kötü bir anlamda kullanmıyorum. dinsiz yapmak istemediler. Kendileri öyle olsa bile. Çünkü içinde yaşadıkları toplumun farkındalardı.

• 2024-08-11 16:42 Onların amaçları dini kullanıp halkı daha ileri hale götürmek, bilimsel hakikatleri dini kisveye bürüyüp halka o şekilde sunmaktır. Amaçları buydu.

• 2024-08-11 16:43 Abdullah Cevdet’in çok meşhur bir sözü vardır. İlim havasının dinidir, avamın ilmidir diye. Elitlerin dinine ihtiyacı yok. Zaten elitlerin için bilim var. Ama avam da bilimi anlayamaz. Din de onlar için bilim.

• 2024-08-11 16:47 Ve o dönemde işte temizlik imkanları da işte mutluluktan su akmadığı için çok iyi olmadığı için örneğin işte bu sünnetler ise kirler toplayıp, pislikler toplayıp hastalıklara sebep olabiliyor.

• 2024-08-11 16:51 Bak mesela Tanzimat sonrasında tapu işleri başlıyor tamam mı hani bir yeri ekip biçiyorsan devlet geliyor sana artık hani bak birader burası senin tapulu arazin demeye başlıyor bir süre sonra ya insanlar korkudan gidip tapu almıyorlar başımıza bir şey gelir diye şeylerin üzerine köydeki ağının üzerine işte ayağının üzerine çıkartıyorlar tapuları öyle öyle hani böyle büyük toprak ağları çıkıyor mesela ortaya yani hani bunu bunu görmek lazım ya mesela bak Sen sorayım abi.

• 2024-08-11 16:52 Tanzimat fermanında beni en çok şaşkına çeviren şey şuydu mesela, tanzimat fermanında açık açık şunu söylüyor, devlet bundan sonra gizli olarak kimseyi zehirlemeyecek diyor mesela.

• 2024-08-11 17:09 Arapça bilmeyenler sadece cemaat değil, imamlar da Arapça bilmiyor. Ve böyle kafiyeli olsun, sözler ritmik olsun diye kelimeleri tahrif ediyorlar, sonlarını baştan değiştiriyorlar.

• 2024-08-11 17:09 Buna itiraz ediyorlar ve burada bakın bu düzen merkezden başlamıyor. Devlet adamları buna karar vermiyor.

• 2024-08-11 19:14 Yani bugün İşte her gün, her hafta yaşadığımız bir olay, herkesin yani haftanın bir günü tecrübe ettiyse, camiye gidenlerin tecrübe ettiği bir olay, Osmanlı modernleşmesinin bir sonucu.