Cok Partili Sisteme Gecis (#12-15)

Highlights

• 2024-09-04 16:31 Yeter, söz milletin sunuganıyla Demokrat Parti, CHP’nin yüzde 40 oyuna karşı yüzde 53 oy almış, CHP 69 sandalye, DP 4’ü 8 sandalye ile tek başına iktidar olmuştu.

• 2024-09-04 16:20 Türk milliyetçileri içinde Antakya ve İskenderun kentlerinin yer aldığı bu bölgeye Hititlerin ülkesi anlamına gelen Hatay ismini vermişlerdi. Eylül 1936’da Fransa, Suriye’ye bağımsızlık vereceğini ilan etti ve Hatay da Suriye’nin içinde kalıyordu.

• 2024-09-04 16:32 Ordu içindeki bazı unsurlar inanıyor isterse darbe ile başa gelebileceğini teklif ettiği biliniyor ama İsmet İnönü büyük bir olgunlukla 14 yıllık başbakanlık ve 12 yıllık cumhurbaşkanlığı görevlerinden ayrılıyor ve muayefet lideri oluyordu. Her ne kadar Türkiye’nin 5 sene içerisinde çok partilisiz demokrasiye geçişi gibi görünse de aslında demokrasi deneyimi Osmanlı deneyimine dayanır. 1876’dan bu yana meşrutiyet deneyimine, 1908-1913 yılları arası ve 1923-25 yılları arası ve 1930’da kısa süreli çok partili demokrasi mirasına sahipti.

• 2024-09-04 16:19 Türkiye’nin 1923-1945 dönemi boyunca yürüttüğü dış politika, ihtiyatlı, gerçekçi ve genel olarak statükonun ve 1923’te güçlükle kazanılmış zaferin korunmasını amaçlayan bir siyaset olarak nitelendirilebilir.

• 2024-09-04 16:19 Musul 1918 ateşkesinden sonra işgal edilmişti ve bu önemli petrol kenti Türk Misaki Millisi içindeydi. Musul’un geleceğinin milletler cemiyeti tarafından karara bağlanmasına karar verilmişti ve Musul’un Irak’a dahil olmasına karar verildi. Karşılığında Türkiye’ye petrol gelirinin %10’unun 25 yıllığına verilmesine karar verilmişti ama daha sonra 700 bin sterlin karşılığı bu aktan feragat edilecekti.

• 2024-09-04 16:21 1930’larda Türkiye ile Fransa arasında İskenderun sancağı meselesi vardı. Türk milliyetçileri içinde Antakya ve İskenderun kentlerinin yer aldığı bu bölgeye Hititlerin ülkesi anlamına gelen Hatay ismini vermişlerdi. Eylül 1936’da Fransa, Suriye’ye bağımsızlık vereceğini ilan etti ve Hatay da Suriye’nin içinde kalıyordu. Türk topluluğunun itirazı üzerine bölgeye gelen Milletler Cemiyeti Eğiti, Türklerin çoğunlukta olduğuna karar vererek dış işlerine Suriye’ye bağlı bir özel bölge kurulmasına onay verdi.

• 2024-09-04 16:22 Temmuz ayında bir daha seçimler tekrarlandı ve 40 milletvekilinden 22’si Türklerin oldu. Fransa, Türkiye’ye 2. Dünya Savaşı çıkmak üzere olduğu için karşı gelemiyordu. Bu yüzden de yeni meclis ilk toplantısında Bağımsız Hatay Cumhuriyeti’ni ilan etti.

• 2024-09-04 16:23 Meclis bir yıl kadar sonra 29 Haziran 1939’da bugün bile bu bölgeyi haritalarında Suriye’ye ait gösteren Suriyelileri çok kızdıracak bir kararla Türkiye ile birleştiğini ilan etti.

• 2024-09-04 16:25 Almanların Sovyetlere saldırması üzerine Haziran 1941’de Türkiye ve Almanya bir dostluk anlaşması yaptılar.

• 2024-09-04 16:25 Türkiye’yi müttefik askerleri bu uçaklar için bir ileri usul olarak görmeye başlamışlardı. Ancak Almanlar tek bir uçağın bile inmesinin savaş nedeni olacağı tehditinde bulunuyordu. Ocak 1943’te uçaklar için hazırlık yapılmasına karar verildiyse de inşaatlar kastan yavaşlatılıyordu.

• 2024-09-04 16:26 1943 Kire Konferansı’nda baskılar arttı, Türkiye savaş dışı kalmaya devam ederse yeni dünya düzeninden dışlanacağı ve Stalin’in istekleriyle tek başına kalacağı tehditinde bulunmuşlardı. İnönü, Türkiye’nin savaşa gireceğini ama öncelikle Balkanların Alman işgalinden kurtarılması için bir harekat planı istedi.

• 2024-09-04 16:26 Türk basını, tüm bir süreç boyunca kontrol altında tutulmuştu. Almanların Sovyetlere yenileceği görüldüğünde pan-Türkçe yayınlar artmıştı ama Almanların yenilmesiyle hemen bu yayınlar durduruldu.

• 2024-09-04 16:27 2. Dünya Savaşı bittikten sonraki birkaç yıl içerisinde Türkiye’nin siyasal sistemi, ekonomik siyaseti ve dış ilişkilere esaslı bir değişim uğradı. Savaş bittiğinde halk özellikle ekonomik zorluklar nedeniyle hükümetten nefret eder hale gelmişti. Zaten kırsal kesimin durumu hiç düzelmemişti. Elektrik şebekesine bağlanan toplam köy sayısı 1953’te sadece 10’du. 40 bin köyün 10’a dedi. Daha çok şehirler gelişmişti.

• 2024-09-04 16:27 İnönü gerilimlerin farkındaydı ve bir miktar siyasal ibarelaşmaya müsaade etme kararı aldı. İçerideki gelişmeler dışında demokratikleşme yönünde dış baskılar da önemli bir etken olmuştu. Amerika’nın savaşın kazananı olması demokrasinin zaferi demekti ve Amerika yeni dünya düzenini kuruyordu.

• 2024-09-04 16:28 1935’te imzalanan 10 yıllık dostluk anlaşması 1945’te yenileneceği zaman Sovyetler tarafından yenilenmedi. Aksine Sovyetler Kars Ardağı’nın geri verilmesini ve boğazlarda ortak Rus-Türk savunma gücü talep ediyordu.

• 2024-09-04 16:28 Sovyet istekleri Ağustos 1946’da resmen Türkiye’ye iletildiğinde Amerika’nın desteğiyle Türkiye tarafından reddedildi. 12 Mart 1947’de Truman doktriniyle komünizme savaş ilan ediliyordu ve Türkiye Amerika’nın koruması altındaydı. Amerika ise Türkiye’den demokratik bir sistem kurmasını bekliyordu ve çok partili sisteme geçecek Amerikan desteği için zorunlu aya gelmişti.

• 2024-09-04 16:28 İlk parti 5 Eylül 1945’te iş adamı Nuri Demirağ tarafından Milli Kalkınma Partisi ile kuruldu.

• 2024-09-04 16:29 Esas önemli gelişme İnönü’nün küçük çiftçileri toprak sahibi yapmak için istediği çiftçiyi topraklandırma kanunuydu. 500 dönümün üstünde toprak olanlardan bu rakamın üstü istimlak edilecek ve küçük çiftçilere dağıtılacaktı.

• 2024-09-04 16:29 Haziran 1945’te CHP milletvekillerinden kendisi de aydınlı bir toprak sahibi olan Adnan Menderes, Celal Bayar, Refik Koraltan ve Fuat Köprülü dörtlü takrir dedikleri bir önerge verdiler.

• 2024-09-04 16:29 Temmuz 1947’de CHP, Temmuz Beyanlanması adlı bir bildiriyle muhalefeti meşgulaştırılıyor, devletin tarafsız olmasını savunuyordu. CHP aynı sene Çiftçi Topraklandırma Kanunu’nu geri çekti ve serbest girişime destek sözü verdi.

• 2024-09-04 16:30 Ayrıca okullarda din eğitimi konuldu ve köy enstitüllerini komünist ajitasyon merkezi olduğu geliştirilen dolayı sadece öğretmen okuluna çevirdi.

• 2024-09-04 16:30 Demokrat Parti içinde bir kasım milletvekilleri, DPY’yi yumuşak bulduğu için ayrıldılar ve genelkurmay başkanlığından azledildiği için en önüne kızgın olan Fevzi Çakmak ile birlikte Millet Partisi’ni kurdular.