ASML ve Çiplerin Jeopolitiği | Çerçeve S3 #44

Highlights

• 2024-10-06 19:38 Gerd Wilders’tan sonra şirket biz Hollanda’dan taşınabiliriz diye aslında çok tarihi bir açıklama yaptı ve o günden beri aslında 2014 Mart ayında Hollanda hükümeti Beethoven projesi diye bir şey açıkladı 6,5 milyar dolar sadece Eindhoven bölgesine yatırım yapacaklar.

• 2024-10-06 19:22 Buna karşın Amerika’nın yaptığı müdahaleler ne kadar etkili olur ben bilmiyorum. Çağdaş Hoca Türkiye’de bu konuları en iyi bilen akademisyenlerden ve orada doğru bir şey söylüyor.

• 2024-10-06 19:36 Çin yöneticileri her zaman şöyle söylerler, bir Çin yöneticisinin ilk görevi halkını doyurmaktır derler. Bu konuda Deng Xiaoping’in vs. anekdotları var, ilerideki yayınlarda anlatırım.

• 2024-10-06 17:09 Hollandalıların Çin’le yaptıkları ilişkiler, bu ilişkiler sonucunda kazandıkları paralar, ticari olarak firmaların doğal olarak aslında bir kar beklentisiyle hareket etmesi, Çin’le ilişki kurdukları zaman ulaşabilecekleri çok yüksek maddi çıkarlar, tabii kolay kontrol edebilir şeyler de değil.

• 2024-10-06 16:50 Hatırlarsak öyle ya da böyle, İsrail 2000’lerin başlarında Gazze’den çekildi ve Gazze’yi bir şekilde Hamas’a bıraktı. Ariel Sharon döneminde çekildi. Gazze’de de İsrailli yerleşimciler vardı ve bunlar adeta İsrail’in zoruyla bölgeden çekildiler.

• 2024-10-06 19:24 Amerika, soğuk savaşı ve soğuk savaş sistematiğini şöyle kurmuştu, mesela Türkiye’ye gibi ülkelere yüzlerce uçak hibe ederek Amerika, NATO ve bunun gibi askeri şemsileri kurabildi. Bugün Amerika’nın 1945’lerde olduğu gibi hibe ve yardım yoluyla dünyaya açılabilecek bir kaynağı yok bir defa.

• 2024-10-06 16:23 Türkiye’nin siyasetinden farklı olarak Amerikan siyaseti para üzerine olduğunu kabul etmiş bir siyaset.

• 2024-10-06 17:02 Biraz da ona bakalım Aslında baktığımızda SMEE yani Shanghai Micro Electronics Equipment adında bir şirketi var Çin’in 2008 yılından beri bu alanda üretim yapıyorlar Tabi ASML’in ürettiği makinelere göre çok daha düşük teknoloji makineleri üretebiliyorlar Bir şeye bakarsak ise bu sektörde ASML’in ürettiği aşırı ultra böyle dediğimiz makineleri bu şirket üretebilir mi diye bakarsak şimdilik yakın gelecekte Çinli şirketin bunu yapmaması imkansız gözüküyor Ama derin ultrabiyole yani daha yaygın olarak kullanılan teknoloji olan makineyi zaten üretmeye başlamışlardı 2018 yılından beri ama bu çok yaygın bir şekilde satışlı da değildi Çin’de Bu yıl içerisinde belki de bu kısıtlamaların yaygınlaşmasıyla beraber Çin bu makinelerin de Çin pazarında yaygınlaşmasını istiyor fakat yaygınlaşacak mı göreceğiz ama bu makine, Çin’de üretilen makine, en geçmiş makinenin ne çapta üretim yapabiliyor, biraz sonra bakarsak şimdi şeye bakalım, çiplerde aslında nanometre denilen bir değer var ve bu değer ne kadar düşük olursa yani çip ne kadar küçük ve üstünde küçük olmasına rağmen o kadar çok yapı varsa çip o kadar gelişmiş oluyor Çin’in ürettiği makinenin değerine bakarsak şimdilik 28 nanometre çip üretebiliyorlar, en düşük şimdi 28 nanometre ne anlam ifade ediyor diye bir bakalım hemen bu ay içerisinde iPhone 16 satışa sunuldu Apple’ın en gelişmiş telefonu ve bu telefonun içinde kullanılan A18 çipleri 3 nm’ymiş yani şimdi buna baktığımız zaman aslında 3 nm ile 28 nm arasında büyük bir fark var ve 28 nm dediğimiz çipi aslında ASML’i ta 2011 yılında üretmiş ilk önce o yüzden aslında Çin’in gelmesi gereken çok uzun bir yol var ve Çin batıdan aldığı, ASML’den aldığı makinelerle hızlı bir ilerleme kaydediyordu bu alanda fakat Amerika’nın ve Hollanda’nın aldığı aslında ihracat kısıtlamalarıyla beraber Çin’in bu alandaki gelişmiş teknolojilerdeki üretimi büyük bir sekteye uğradığı gibi gözüküyor fakat bu tabi ki az önce dediğimiz gibi Çin’in kendi içerisindeki teknolojik gelişimine ve hızlandırma potansiyeline sahip ama tip teknolojide dediğimiz gibi çok zor atılım yapılabilen ve tabi ki belli bazı ticari kısıtlamalarla bazı şirketler bu alanda tekel haline gelebiliyorlar ama bu alanda atılım yapmak ve kırılım yapmak çok büyük yatırım, çok büyük arge ve aslında çok eğitimi iyi seviyede olan bir mühendislik gerektiriyor o yüzden ben Çin’in ne yapacağını bu açıdan çok merak ediyorum ilerlemesi artık bir durma noktasına mı gelecek yoksa kendi içerisinde bir atılım yapabilecek mi?

• 2024-10-06 16:25 Türkiye’de mesela okulların temizliğinde sıkıntı yaşıyoruz biz. Tüm okullarımızın temizliğinde sıkıntı yaşıyoruz. Amerika’da fakir muhitlerdeki okulların temizliğinde sıkıntı yaşanır mesela böyle bir şey olduğu zaman. bu tarz federal hükümet olmasının sonuçlarını yaşarsınız.

• 2024-10-06 16:55 Ve şöyle söyleyelim, Amerika’da seçimler Kasım ayında biliyorsun ve iktidar değişimi dönüşümü de önümüzdeki orada bir lame duck dönemi var. Zaten topal ördek dönemi var. O aralarda İsrail’in tekrar Amerika’nın da net bir şekilde müdahil olup İsrail’e dur diyemeyeceği bir dönem olacağı için de İsrail için uygun bir dönem olacaktır diye tahmin ediyorum yine. saldırılar büyütülecektir.

• 2024-10-06 16:18 Erken Ust’un New York Belediye Başkanlığı’na aslında adaylık kampanyasıda da oldukça ilginç taraflar var. Çünkü Erims’in seçim kampanyasını New York’taki Türklerin sahibi olduğu birçok şirketten, bir tane Türk üniversitesinden, New York’ta olan çeşitli komite ve vıkıflarla ilişkili olan isimlerden Eric Erims’in kampanyasına bağışlar yapılmış.

• 2024-10-06 17:07 Çin’in bu noktalarda kendisini Amerika’nın önüne çıkartmasını bence şimdilik erken Çin ama belli üretim bazlı noktasında Amerika’nın önüne çıkabiliyor. Mesela işte gemi üretiminde Amerika’nın çok et önüne geçmiş durumda. Amerika ve Amerikan deniz kuvvetleri Amerika’nın gemi inşa sanayindeki gerilemesinin etkisini yaşıyorlar.

• 2024-10-06 16:35 Biraz o tarafı da var bu işin diye düşünüyorum. Çünkü Türkiye’nin klasik olarak Amerika’da iş yaptığı yapılar genelde Yahudilerdir.

• 2024-10-06 16:20 Bunun üzerine Adams’ın bizzati kendisi gidip New York İtfaiyesinin yetkilisiyle görüşmüş ve işini kaybetmek istemiyorsan bu izni hemen vermen lazım demiş.

• 2024-10-06 16:24 Amerika’da, böyle söyleyeyim, bizim muhtarın boyutundaki siyasetçinin ulaşması gereken insanın yaşadığı coğrafya neredeyse bizdeki il coğrafyası kadar. Yani çok büyük bir yer Amerika. Bunun yarattığı bir sıkıntı var. Bu da siyasetin finansmanı konusunda Amerika’da en çirkin hikayeleri ortaya çıkartıyor.

• 2024-10-06 16:25 Yani o kadar enteresan çürümeler var ve halk da kendi içerisinde memnun ve Amerika’da gerçekten yerel bütçeler büyük, Türkiye’deki nereden de daha büyük ve bunun yarattığı da bir hesapsızlık ortamı falan da var. Bu yüzden yerel siyasetler Amerika’nın daha da kirlidir.

• 2024-10-06 16:35 Şimdi beraberce göreceğiz. Burada aslında biraz şeyi de görüyoruz. Türkiye’nin yeni kurmaya çalıştığı ilişki ağları Amerika’da biraz biraz açığa çıkıyor aslında.

• 2024-10-06 16:42 İbrahim Antlaşmaları çerçevesinde özellikle Arap ülkeleri, İsrail, Filistin’deki bu boşaltılacak topraklara yoğun yatırımlar yapacaklar ve olacak değişimde kurumsallaşacak da Trump döneminde bence ki zaten şu anda Şunu görüyoruz, İsrail’in Gazze konusunda ve Gazze’den daha ileri giderek İran ve Lübnan konularında da daha pervasızlaşması, üst düzey yöneticilere yönelik saldırıları ön plana alması aslında öyle ya da böyle Amerika’nın zımni onayıyla gerçekleşen şeylerdir.

• 2024-10-06 19:25 Amerika 1980’lere kadar Türkiye’ye öyle ya da böyle yardım yapabilen bir ülkeydi. Bugün bırakın yardımı, Amerika’ya Türkiye’ye para verdiği F-35’leri alamaz hale gelmiş durumdan her neyse.

• 2024-10-06 17:01 Ama aslında işin şu kısmı ilginç, makinelerin satışı yasaklandı ama şimdiye kadar satılanmasında birçok çip üreten makine vardı Çin’e satılan. ve tabii ki ASML şirketi bu makinelere hem yazılım desteği hem de yedek pağaça desteği sağlıyordu ama geçtiğimiz 10 Eylül’de Hollanda hükümeti enteresan bir karar aldı ASML’inin bundan sonra daha öncesinde Çin’e sattığı makinelere yazılım desteği vermesini ve yedek pağaça sağlamasını bile yasakladı böylece aslında şunu diyebiliriz işin sonunda dünyanın en gelişmiş chip üreten makinelerini üreten ASML’i bundan sonra Çin pazarına aslında hiçbir şekilde dahil olamayacak Bu şu açıdan da ilginç Geçtiğimiz yıl biraz verilere bakarsak 2023’te ASMİ’li makinelerin satışının yarısından fazlası Tayvan’a yapılıyormuş Tayvan burada şundan önemli Tayvan’da zaten duymuş olabileceğiniz TSMC adında çok büyük, dünyanın en büyük bir çip üreten firması var Kullandığınız şu elektronik aletin içindeki çip muhtemelen bu Tayvanlı firma tarafından üretilmiştir fakat 2024’te Çin bu noktada çok büyük bir atılım yapmış, bilmiyorum belki de bu makinelerin yasaklanmasını diplomatik olarak önceden öngörmüş olabilirler çünkü 2024’te ASML’in ürettiği makinelerin %60’a yakınını Çin satın almış bu kısıtlamalar aslında şunu da getirecek yani ASML hem en büyük pazarından olacak hem de Çin aslında bu en gelişmiş teknolojilere erişemeyecek bundan sonra Çin’in hiç mi kendi alternatifi yok?

• 2024-10-06 16:19 Bu programın amacı aslında yarışlarda yarışan adayların zengin güç odaklarının etkisinde kalmasını engellemek ve normal vatandaşların seçimlerdeki etkisini arttırmak.

• 2024-10-06 16:50 Özellikle Rusya-Ukrayna meselesi de bu işin bir tarafında. Dünyada enteresan bir şekilde nükleer konuşmalarının başlayacağı zamanlar geliyor diye düşünüyorum.

• 2024-10-06 16:52 Bugün dünyada 9 ülkede nükleer silah var bildiğim kadarıyla. Amerika, İngiltere, Fransa, Rusya, Çin ve bunun dışında tabi Kuzey Kore, Hindistan, Pakistan ve İsrail derinde nükleer silahlar var.

• 2024-10-06 19:28 Bunu özellikle şöyle söyleyeyim, dikkat edelim mesela elektrikli arabalarda, arabalardaki parça sayısı azaltılıyor.

• 2024-10-06 19:30 Dediğim gibi, belli bilinmezlerimiz var, ticaret konusu, küreselleşme konusu tekrar tartışılacak, bildiğimiz kavramlar belki yerini kaybedecek ancak dediğim gibi çatışmaya yükselecektir.