Mitolojiden Sonra: Logos'un Doğuşu

Highlights

• 2023-12-18 15:18 Milattan önce 700 yılındayız ya da 700’ler dolaylarındayız diyelim. Hesiodos adını vermiş olduğumuz bir yazar var ve onun Theogonia yani tanrıların kökeni ya da tanrıların doğuşu adını verebileceğimiz bir eseri var. Hesiodos bu eserinde tanrıların soykütüklerini mitolojik anlatılar kurarak anlatmaya çalışıyor ve bu şekilde aslında dünyanın yaratılışını, tanrıların kökenini, titanlar, devler gibi en eski Yunan efsanelerinin de bize açıklamasını yapar ve şöyle der. Kaos’tu hepsinden önce var olan. Yani biz onun bu metninde Kaos’tan Kozmos’a doğru bir geçiş görüyoruz değil mi? Hesiodos’un bu eseriyle yapmaya çalıştığı şey aslında bizim bile bugün evreni, varlığı anlama çabamızda sormuş olduğumuz sorulara bir yanıt sunma girişimi.

• 2023-12-18 15:19 Hesiodos der ki, Gaia’dan gökyüzü yükseldi. Yani Uranos. Gaia ve Uranos’un kucaklaşmasıyla da ilk varlıklar oluşmaya başladı. Şimdi buraya bir parantez açalım. Enteresan bir kısım. Başlangıçta düzensiz bir boşluk var, bir kaos var. Herhangi bir şey düzenli değil. Ve bu düzensiz boşluktaki Gaia, toprak, daha böyle anne tanrı gibi bir kadın figürü üzerinden kurabileceğimiz, anlayabileceğimiz bir karakter, gökyüzünü ve denizi doğuruyor. Sanki kadından yükselen bir erkek gök ve erkek deniz var. Enteresan, kadın merkezli bir anlatı var.

• 2023-12-18 15:20 Acaba doğayı doğanın kendisinden hareketle açıklayamaz mıyız? Bu felsefe tarihi okurken bize çok şaşırtıcı gelmiyor ama üzerine düşündüğümüzde hakikaten devrimsel bir fikir dönüşümü. Bu muazzam bir şey. Mucize gibi geliyor kulağa ama bir önceki bölümde bunun Yunan mucizesi olmadığını, bunun aslında sosyo-kültürel şartların elverişli olmasıyla olduğunu konuşmuştuk. Mitolojiden ve diğer dinlerden farklı olarak buradaki kırılma anı aslında evreni ya da varlığı madde temelinde açıklayan ilk model olması. Bu da bizim aklımızda tutmamız gereken ilk özelliği veriyor aslında. İlk Yunan filozofları materyalistler. Bunlar tarihin ilk fizikçileri. Fizik zaten eski Yunanca bir kelimeden gelir. Fizis. Kelime doğa anlamına geliyor. O halde şöyle biraz toparlayalım. İlk Yunan filozoflarının doğa filozofları olduğunu söyledik ve bu açıdan Batı felsefesi de diğer kültürlerdeki yaşam felsefelerinden farklı olarak materyalist.

• 2023-12-18 15:20 Materyalist bakış açısından farklı ne gibi bir bakış açısı daha ortaya koyabiliriz? Bu da bizi varlığa ilişkin ikinci felsefeyi öğretiye getirir. İdealizm. İdealizme göre maddesel olan aslında gerçek değil.

• 2023-12-18 13:38 Bu durumda materyalist bakış açısı daha somut bir evren teorisi tasarlarken, idealist görüş ise daha soyut kavramlardan yola çıkar.

• 2023-12-18 15:20 Bir de bunun ikisinin bir araya getirildiği, bence en problematik olan üçüncü felsefi öğreti var ve biz buna da dualizm, yani ikicilik deriz. Dualist görüşe göre varlığın iki farklı düzeyi vardır. Bir tarafta maddi olan var, bir tarafta ise ideal, kavramsal, tinsel olan var.

• 2023-12-18 13:41 O halde birincisinde maddi bir kavrayışımız var, ikincisinde tinsel bir kavrayışımız var, üçüncüsünde her ikisini de barındıran bir kavrayışımız var.

• 2023-12-18 13:42 Bu da dizinin sonu olsun. Şimdiden spoiler vermek istemiyorum. Özetle biz varlığı anlamaya çalışıyoruz.

• 2023-12-18 15:21 Eğer varlık nedir, varlığın nasıl bir özelliği vardır, nasıl bir yapıda, peki bu varlık nasıl ortaya çıkmış gibi sorular soruyorsan aslında felsefede bunu konu edinen disipline biz ontoloji deriz. Ontoloji kelimesini de ikiye ayıralım. Biraz böyle etimolojik bilgi kültürümüzü genişletelim. Onto-varlık, logis-on iki ise logos kavramından geliyor. İlke, akıl, bilim demek. O halde ontoloji dediğimde ha demek ki varlığın felsefesini yapıyoruz biz demelisiniz.