Suriye’de Neler Oluyor? | Çavuşesku'nun Termometresi #228

Highlights

• 2024-12-04 08:16 Bu çatışmalar M5 karayolu üzerinde yaşanıyor çoğunlukla. Karayolunun üzerinde Hama’dan sonra Humus kenti ve ardından da Başkent eşyam var. Ben genelden alalım istiyorum hocam. Sizce neden şimdi HTS’den böyle bir hamle geldi? Başkente kadar gidebilirler mi?

• 2024-12-04 08:16 Suriye’de biz bir iç savaş yaşadık ve şu anda iç savaş sonrası bir düzen, bir barış kurulma sürecinin çöküşüne şahitlik ediyoruz.

• 2024-12-04 08:17 Orta Doğu’da benzer durumları yaşamamızın aslında sebebi Birinci Dünya Savaşı sonrası ortaya konan yapay sınırlar, Çünkü orada Raymond Hinnebusch da söylüyor, yani bu sınırlar o kadar yapay çizildi ki beraberinde iki olguyu getirdi. Birincisi, farklı kimlik grupları aynı ülkelerin içerisinde yaşamaya mahkum edildiler.

• 2024-12-04 08:18 Burada mezhep dengesi çok ciddi anlamda gözetildi. İşte Irak için mesela Şii-Sünni dengesi neredeyse %50-%50 olarak ayarlandı ve sınırlar buna göre tayin edildi.

• 2024-12-04 08:18 Yani baktığınız zaman işte Arapların niçin ayrı devletlere sahip olduğu sorusu 20. yüzyılın başında sıkça sordukları bir soruydu.

• 2024-12-04 08:19 Mısır’da Mısırlılar kendilerinin ayrı devlet olduğunu meşrulaştırabilmek için köklerini Araplara değil de antik Mısır medeniyetine dayandırdılar. İşte bunlara firavuncular denir.

• 2024-12-04 08:19 gerekir. O biz neyiz sorusu önemlidir. Eğer Arap isek niçin ayrı devletler halinde yaşıyoruz gibi başka bir soru da bunu beraberinde getirir.

• 2024-12-04 08:19 1979’da İran İslam devrimi başarılı olduktan sonra mesela Irak’ta Saddam Hüseyin kendi ülkesi içerisindeki Şiillerin üzerinde aslında İran’ın etki sahası olabileceğinden çok endişe etmişti.

• 2024-12-04 08:20 Yani burada İran’da, Türkiye’de, Suriye’de, Irak’ta bölünük şekilde yaşayan Kürtler var ve mesela Irak’taki Kürtlerin kazanımı aslında Türkiye’deki Kürtlerin de hayatlarını etkileyen bir duruma işaret ediyor. İşte 1958’de General Kasım’ın darbe yapmasından sonra Molla Mustafa’nın bir özellik elde etmesi Türkiye’deki Kürtlerde bir heyecan yaratıyor.

• 2024-12-04 08:21 Dünyada aynı egemenlik sahası içerisinde yaşayan, ortak devletin vatandaşı olan, farklı kimlik gruplarında olan fakat kendisini savaşarak ifade etmeyen topluluklar da var. Peki bunlar nasıl oldu? Bunlara bakmak lazım. Bunlar eğer iç savaş yaşadılarsa ya da bir iç çatışma yaşadılarsa doğru kurumlar üzerinden hareket etmeyi becermiş vakalar olduğunu düşünüyoruz. Ne demek bu? Yani iç savaştan sonra barışı kurmak istedikleri zaman belli bir grubun diğerleri üzerindeki tahakkümüne dayanmıyorlar. Barışı hakikaten herkesi güvence altına alarak kurmaya çalışıyorlar. Bu, Leiphardt’ın ”Consociational Democracy” dediği model bu.

• 2024-12-04 08:22 Şimdi demokrasi kendi başına bu sorunları çözebilir mi? Aslında evet çözebilir ama hayır çözemeyedebilir. Nasıl? Çözebilir çünkü herkes işte parlamentoya gider kendisini ifade edebilir. Fakat federasyonun olmadığı sistemlerde Leipard’a göre hızlı bir şekilde çoğunluğa sahip olan çoğunluk olan kimlik grubu azınlık grubunu hızlı bir şekilde göz ardı edebilir. Kolay bir şekilde göz ardı edebilir. Dolayısıyla demokrasi olmasına rağmen parlament olmasına rağmen belli bir etnik grup temsilcileri ve mecliste hiçbir varlık gösteremezler. Ama işte federasyon gibi bir sistem olursa, kota sistemi olursa, veto hakkı olursa ve nispi olarak kaynaklar dağıtılırsa bu kimlik grupları kendilerini güvende hissederler ve çatışma yoluna gitmezler.

• 2024-12-04 08:23 Mesela o relative deprivation, belli bir gruba üye olduğu için insanın kaynaklardan yoksun olduğu düşüncesi. Mesela çok önemlidir onların işte radikalleşmesinde ve çatışma eğrimi göstermesinde.

• 2024-12-04 08:24 Mesela eğer bütün ekonomi merkezden dağıtılan kaynaklara bağlıysa, mesela petrol gelirlerine bağlıysa gerçekten bu çatışmayı arttıran bir faktör. Ama eğer ekonomi üretime dayalıysa, inovasyona dayalıysa, uluslararası ticarete dayalıysa, insan zekası, insan emeği eğer bir fayda ediyorsa, bir değeri varsa, çalışma eğiliminin düştüğünü görüyoruz. Ama hazır kaynağın bölüşülme süreci gerçekten sıkıntılı oluyor.

• 2024-12-04 08:24 Günümüz Irak’a baktığınız zaman bunu görürsünüz. Yani hazır bir kaynak varsa bunun bölüşüm süreci insanların çok iyi niyetli bir şekilde komşularıyla, eşiyle, dostuyla sorunsuz bir şekilde takas ettiği bir durum değil. Aksine güçlü bir grubun, kliğin ya da güçlü alfa bir bireyin kaynakları kendi keyfi olarak dağıtması anlamına geliyor.

• 2024-12-04 08:25 Fakat bu iç savaş Esad’ın galibiyetiyle bitti. Şimdi bakın burada bir iç savaş yaşandı ve bitti. Bundan sonraki aşama barış kurma aşamasıdır. Suriye maalesef bu barış kurma aşamasını yaşamadı.

• 2024-12-04 08:25 Esad güçlerinin ve müttefiklerinin savaştan galip çıkıp herhangi bir anlaşma yapmadan Suriye’de düzeni sağlama becerisinden bahsediyorduk ve buna barış diyorduk. Bu barış değil, bu çatışmasızlık. Yani absence of war dediğimiz şey.

• 2024-12-04 08:26 Bir siyasi anlaşma yapılamadı, bir ortak yaşam modeli ortaya konamadı, yeni bir anayasa çıkartılamadı. Dolayısıyla farklı etnik grupların, farklı kimlik gruplarının kendilerini güvende hissettikleri, herkesin icazetiyle, rızasıyla onaylanan bir ortak yaşama metni oluşturulamadı ve Esad’ın Suriye’deki hakimiyeti tamamıyla güce dayandı.

• 2024-12-04 08:28 Amerika, İsrail, Türkiye ve İran. ve tabi ki Rusya, Suriye’nin içerisinde kendi askeri parlaklarıyla varlar. Bunun dışında da birçok Arap ülkesi de maddi kaynaklarını akıtarak Suriye’de aslında etkili olmaya çalıştılar. Katar gibi, Suudi Arabistan gibi, kimi daha düşük ölçeklerde kuvvet birleşik devletleri gibi ülkeler. Ve tabi Mısır’ın da diplomatik etkisi oldu bu süreçte.

• 2024-12-04 08:28 Fransa her ne kadar katkıda bulunmak istese de nefesi uzun zamandır eskisi kadar etkili değil Orta Doğu coğrafyasında diye düşünüyorum.

• 2024-12-04 08:29 İdlib’de çok büyük bir nüfus birikmişti. Çok çok büyük bir nüfus birikmişti. İdlib taşıyacağından daha büyük bir nüfus birikmişti. O nüfusun orada yaşaması kolay değildi.

• 2024-12-04 08:31 Şunu söyleyeyim, Türk kamuoyunun değilse de hükümetinin de tavrını Daha önceki tavırlarına göre birazcık daha profesyonel görüyorum. Onu da söyleyeyim. Açıklamalar vs. tahmin ettiğimden daha itidalli, daha sakin açıklamalar. Ancak tabii Türkiye’nin kamuoyunda konuşanlar, televizyonlarındaki lauballik aynen devam ediyor.

• 2024-12-04 08:34 Yani Arap Bağrı büyük bir fırsat penceresiydi. İşin ilginç tarafı O dönemin İslamcılığı Batı’dan da takdir gören bir İslamcılıktı. Çünkü mesela bakarsanız Arap Bağrı’nda Türkiye’ye biçilen çok olumlu roller oldu. Yani Türkiye’nin demokratik tecrübesinin Orta Doğu’yu dönüştürebileceği, Türkiye’nin ekonomik potansiyelinin Orta Doğu’yu kalkındıracağı gibi çok olumlu söylemler oldu ve genel itibariyle işte Ahmet Davutoğlu’nun bu Okyay metaforu olarak tarif ettiği bir durum ortaya çıktı yani yayı ne kadar doğuya çekerseniz o kadar batıya gider ok demişti Davutoğlu.

• 2024-12-04 08:36 Üstelik Türkiye’nin gücü de biraz abartıldı, bu da ortaya çıktı. İşte bu Mısır’daki darbenin olmasıyla beraber. Bu yüzden Ve Suriye’de mesela Türkiye’nin orada operasyon yapmaması ve Amerika Birleşik Devletleri’ne berbağlaması da aslında Türkiye’nin o gücünün abartıldığını gösteriyor aslında bir noktada.

• 2024-12-06 20:26 Türkiye, milli güvenlik konseptini Esad’ın devrilmesinden ziyade kendisine tehdit oluşturabilecek yapıların temizlenmesi üzerine kurdu

• 2024-12-06 20:27 hatta benim Middle East Policy Journal’a yazdığım bir makale var. Orada da biraz bakmıştım işte bu yazılan çizilenlere. Bence bu milliyetçilik Türkiye’yi biraz da irasyonel hale getirdi. Yani ve Rusya, Rus yanlısı halen de mesela şu anda Rus yanlısı şeyler yazan insanlar Türkiye’deki milliyetçiliği harlayan Türkiye’yi irasyonel hareket etmeye iten birçok beyanatta bulundular.

• 2024-12-06 20:27 Barış Pınarı operasyonunda Amerika’yı bölgeden çekilmeye ikna etme görevini Türkiye’ye tevdi etmek, işte bizim bu Trump’ın yazdığı mektup o meşru mektupla muhatap olmamız,

• 2024-12-06 20:27 Türkiye’nin buna rağmen operasyon başlatması ve birdenbire Kürtler ile Şam ve Moskova arasında yeniden bir diyalogun başlaması gibi.

• 2024-12-06 20:28 S-400 meselesinden zaten bahsetmiyorum bile. Yani kullanamayacağımız bir silah aldık ve bu silahı aldığımız için F-35 projesinin dışına çıkartıldık. Yaklaşık olarak ben onu hesaplamıştım. 15-16 milyar dolarlık bir zararımız var aslında bizim bu Sırf S-400 aldığımız için ve Rusya ile kurduğumuz asimetrik ilişkiden dolayı

• 2024-12-06 20:29 Ukrayna Savaşı ile biraz işler değişti tabi. Ukrayna Savaşı gerçekten Erdoğan’ın imdadına yetişti ve ilişkiler daha simetrik hale geldi. Rusya ile ilişkiler.

• 2024-12-06 20:29 İdlib’de Türk askerini vurdu Rus uçakları. Türk makamları Ruslar vurdu diyemedi arkadaşlar. Rus uçakları vurdu diyemedi Türk yetkilileri. Şu ana kadar dendi mi? Resmi olarak. Ben iletişim başkanının hesabına bakıyorum. Yıllık taziye yayınlıyor. Başsağlığı diliyor ve terör örgütlerine karşı mücadelemiz sürecektir diyor. Rusya bir terör örgütü değil. Değil yani. Hani baktığınız zaman. Muhattap olarak hangi terör örgütünü alıyor onu da bilmiyorum Fahrettin Bey ama konuşulmuyor. konuşulmuyor

• 2024-12-06 20:29 Hatta bu mesele olduktan sonra Tayyip Erdoğan Moskova’ya gitti. Putin’i beklerken kapıda geçirdiği zaman saniye saniye kayıt altına alındı ve medyaya servis edildi.

• 2024-12-06 20:29 Yani Türkiye’de Rusya’nın çok etkin bir ülke olmasından çok çekiniyor, çok ürküyordum açıkçası.

• 2024-12-06 20:30 Türk hariciyesinin HTS’ye ciddi olarak mesafe koyması lazım kendi arasına. Yani hiçbir ilişkisinin olmadığını söylemesi ve HTS’nin ajandasına iştirak etmediğini belirtmesi lazım

• 2024-12-06 20:30 Bugün Esad’ı devirmek gibi bir gündemi yok Türkiye’nin. Olmamalı da

• 2024-12-04 11:48 Çünkü Rusya tarafında ve İran tarafında çok sert açıklamalar var.

• 2024-12-06 20:23 Bugün bakarsak, Suriye’de 2013 yılında, bilgilerin anlattığı hikayeyle devam edelim. Bir kırmızı çizgi tartışmaları yaşanıyordu o zamanlarda, 2013 yıllarında. 2013’ün Mayıs ayında, Mayıs başında Erdoğan’ın bir başlıkta seyahati var ve orada Kırmızı Oda’da yapılan konuşmayı hatırlıyorum, görüşmeyi hatırlıyorum. O zaman Obama ilk defa bir sinyali vermişti Hakan Fidan’a. Sizin yaptıklarınızı biliyoruz falan şeklinde söylemişti ve Türkiye’nin Suriye’deki politikasını da eleştiren bir açıklamada orada bulunmuştu ve arkasından kimyasal konular gündeme gelmişti ve kimyasal saldırılar üzerine de Amerika beklendiği gibi tavır almamıştı. Çok enteresan bir şekilde hiç unutmuyorum o günleri. Bir anda derler ya yokluktan bir tonibilyer belirmiş ve tonibilyer bir anda Suriye’ye askeri müdahaleyi savunmaya başlamıştı.

• 2024-12-06 20:24 Irak’a bir askeri müdahale kitle imha silahları üzerinden gerekelendirilmişti. Suriye’nin ise Irak’ta konuşulan, kanıtlanamayan kitle imha silahlarını bizzat kullandığı iddiasıyla bu konular tartışıldı. Biz tabi kitle imha silahlarını çok konuştuk. Arkasından tabi yıllar geçtikçe pek kitle imha silahı anılmaz oldu

• 2024-12-06 20:24 Çünkü ne olursa olsun Dünya denizlerine hakim ülke Amerika ve Rusya’nın istediği kadar kapasitesi olsun Amerika’ya rağmen Suriye’de olduğunu düşünmüyorum kendi adıma. Ve ama şunu da eklemek lazım. Rusya’nın içerisinde, Ukrayna Savaşı’nın ilk çıktığı yer, 2014 itibariyle, onların da Kırım. Kırım’a hakim olan Rusya, Kırım’ı işgal eden Rusya, Kırım’la beraber, Kırım ve Laski arasında bir sistem kurdu. Rusya’nın Akdeniz-Deniz kapasitesi de o iki liman arasında aslında kuruldu.

• 2024-12-06 20:24 Suriye’deki savaşla Ukrayna’daki savaşın da birebir ilişkili gayet paralel olduğunu düşünüyorum

• 2024-12-06 20:25 özellikle HTŞ’nin Yoğun şekilde drone kullanması, insansız avaracı kullanması, HTA’nın özellikle Rus basınındaki iddialar var. Ukraynalıların eğitim verdiğine dair HTA’ya. Ona ilginç görüyorum açıkça söylemek gerekirse. Yani Suriye’de biz Ukrayna’nın devamını da bir yandan yaşıyoruz.

• 2024-12-06 20:34 en makul çözüm iç savaş bittikten sonra bir siyasi anlaşma yapmak öyle değil mi? Yani bütün iç savaş taraftarıyla ya da onların uluslararası hamileriyle oturup bir anlaşma yapmak, bir anayasa yapmak, yeni bir idari sistem benimsemek ve istikrar adacıkları ortaya çıkartmak. Yani Halep’le ticaret yapan bir Türkiye, işte ne bileyim İdlib’le ticaret yapan bir Türkiye aslında bizim konuşmamız gereken olması olmalı. Çünkü böyleydi. Ve bu koşullar altında maalesef bu olmayacak. Maalesef olmayacak. Yani Esad’ın da uluslararası sistemde rahat edebilmesi de mümkün olmayacak aksi takdirde

• 2024-12-06 20:30 Trump bütün aktörleri başlarına gelecekler konusunda uyarabilen bir lider yani bunu gördük. Bir 4 sene başkanlık yaptı bu adam ve herkese Bunu yaparsan şu olur, bu çok aptalca dedi. Bunu yaparsan bu olur, bu çok akıllıca değil dedi. Yani bunu söylüyor adam

• 2024-12-06 20:30 İşte mesela 2019 senesinde Türkiye dinlemedi bunu. Yani değil mi? Sen buraya girersen, biz çekiliyoruz, sen buraya girersen Kürtler Şam’la anlaşacak. Bunu yapma dediler değil mi? Ne oldu? Dinlemedik girdik, Kürtler Şam’la anlaştı.

• 2024-12-04 11:58 Hamas liderliğinin öldürüleceğini tahmin ediyordum. Bunların hepsini İsrail kendisi yaptı. Yani ben Trump döneminde bunları gerçekleşeceğini tahmin ediyordum.

• 2024-12-06 20:25 Ama Gazze’de özellikle Hamas’a destek veren kitlenin Gazze’den sürüleceğini ve burada daha ziyade İsrail’le uyumlu bir Arap nüfusunun kalacağını ve o Arap nüfusta beraber Gazze’nin bilgilerinin de değindiği gibi uzun zamandır zaten söylüyordum kendi adıma. Gazze’nin işte Dubai-Singapur arası gövdelenlerle Akdeniz kıyısında bir şehir olarak tasarlanacağını belki bir ticaret, kumar, turizm merkezi gibi bir Gazze hayallerinde olduğunu tahmin ediyorum Trump’ın. Buna da muhtemelen kendi damadı ve açıkçası Suudi sermayesine sokacağını düşünüyorum.

• 2024-12-06 20:25 Arabistan, dikkat edin, Filistin’lere yapılan yardımlara yönelik arada açıklamalar yapılıyor. Batı dünyası ve Arap dünyası bu yardım konusunu, insani destek konusunu çok stratejik olarak artık el almaya başladılar. Hamas’ın varlığının ve Hamas’ın gücünün ve aslında Hizbullah’ın gücünün, hatta ihvanın genel anlamda gücünün Orta Doğu’da daha ziyade bu sosyal yardım ağları üzerinden olduğuna dair bir tez var. Bu sosyal yardım ağlarını Arap ülkeleri, Suudi Arabistan başta olmak üzere ve Amerika kırmak istiyor.

• 2024-12-04 12:26 Acı şeyler ortalığı da bizi bekliyor yine. Ama bir ekonomik dönüşüm amacı olduğunu öngörüyorum kendime.

• 2024-12-06 20:22 Ben Katar halkı diye bir halk yoktur demiştim. Katar’da gerçekten vatandaşlar Katar’da azınlık, yani Katar halkının çoğunluğu aslında Katarlı değil. Onu kastetmiştim. Bizden de o üç harfli mağazalardan koliler Katar’a, Suudi Arabistan’ın ambargosu olduğu zaman uçaklarla bir adeta operasyonla bir şekilde Katar’ın aç kalmamasını sağlamıştı Türkiye. Burada da şöyle söyleyeyim, Katar’da bir dönüşüm değişecek ihtimali olası görüyorum